οικοπρακτικά

Φτιάξτε το δικό σας κομπόστ

Του ΗΛΙΑ ΚΑΝΤΑΡΟΥ

«Ανακυκλώστε» τα ξερά φύλλα του κήπου και τα φυτικά υπολείμματα της κουζίνας σας και κερδίστε ένα ιδανικό λίπασμα.

Mία από τις βασικές διαφοροποιήσεις της βιολογικής γεωργίας, σε σχέση με τις άλλες μορφές παραγωγής αγροτικών προϊόντων, είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει το έδαφος.

Στην βιολογική γεωργία, το έδαφος δεν είναι ούτε ένα νεκρό υπόστρωμα πάνω στο οποίο στηρίζεται το φυτό, αλλά ούτε και μια αποθήκη θρεπτικών συστατικών που πριν από κάθε παραγωγή μας, χρειάζεται απλώς να προσθέσουμε τα απαραίτητα χημικά λιπάσματα.

Είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που μέσα του συνυπάρχουν σε αρμονία και ισορροπία εκατομμύρια μορφές ζωής. Σε ένα τέτοιο έδαφος, τα φυτά μπορούν να αναπτυχθούν φυσιολογικά χωρίς ανάγκη χημικών επεμβάσεων και να δώσουν προϊόντα καθαρά, υγιεινά και με γεύση. Η διατήρηση και η αύξηση της γονιμότητάς του, που μπορεί να επιτευχθεί, κυρίως, με την προσθήκη οργανικής ουσίας (φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων).

Πώς μπορούμε να εμπλουτίσουμε το έδαφος με οργανική ουσία;

Οταν η έκταση που διαθέτουμε είναι αρκετή, αυτό μπορεί να γίνει κάλλιστα, με την καλλιέργεια και την ενσωμάτωση αζωτοδεσμευτικών φυτών (έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν το άζωτο της ατμόσφαιρας σε οργανικό λίπασμα) όπως βίκος, λούπινο, κουκιά, κ.λπ.

Για μικρότερες εκτάσεις αλλά και για ερασιτεχνική χρήση (κάποιος μικρός κήπος ή για τα φυτά του μπαλκονιού μας) αυτό γίνεται με την προσθήκη κομποστοποιημένων (χωνεμένων) ζωικών και φυτικών υπολειμμάτων, δηλαδή κοπριάς και φυτοχωμάτων. Τέτοια προϊόντα μπορούμε ή να τα βρούμε έτοιμα στην αγορά σε διάφορες συσκευασίες ή εφόσον διαθέτουμε κάποιο χώρο και τα απαραίτητα υλικά να τα παρασκευάσουμε μόνοι μας.

Πώς μπορούμε να φτιάξουμε το δικό μας φυτικό κομπόστ;

Μπορεί σε κάποιους να φαντάζει δύσκολη ή και πηγή δυσοσμίας η παραγωγή κομπόστ, αλλά ευτυχώς δεν είναι έτσι.

Υπάρχουν δύο επιλογές: η δημιουργία ενός σωρού σε κάποια γωνία του κήπου μας ή η τοποθέτηση ενός ειδικού κάδου όπου μέσα θα βάζουμε τα φυτικά υπολείμματα τόσο του κήπου μας όσο και της κουζίνας μας. Η λύση του κάδου είναι προτιμότερη όταν ο χώρος μας ή και τα υλικά προς κομποστοποίηση είναι περιορισμένα. Τέτοιους κάδους μπορούμε να βρούμε στο εμπόριο. Οι πιο «προχωρημένοι» μπορούν να τον κατασκευάσουν μόνοι τους.

1. Ενας σωρός σε μια γωνιά του κήπου.

Επιλέγουμε μια γωνιά, προστατευμένη όσο είναι δυνατόν από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία και τη βροχή (π.χ. κάτω από ένα δένδρο ή ένα υπόστεγο) και αφού σκάψουμε μια τάφρο βάθους 10 - 15 εκ. πλάτους το πολύ 1,5 μ. και μήκους ανάλογα με τον σωρό που θέλουμε να δημιουργήσουμε, τοποθετούμε τα υλικά προς κομποστοποίηση.

Στη βάση του, βάζουμε άχυρο ή ξερά φύλλα, για να μπορέσουν να απορροφήσουν τα υγρά απορροής τα οποία είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Στο μέσο της βάσης και κατά μήκος του σωρού, τοποθετούμε χονδροκομμένα κλαδιά ή κάποιο χονδρό σωλήνα (αφού πρώτα του ανοίξουμε αρκετές τρύπες) έτσι ώστε τα υλικά μας να αερίζονται καλά. Για να γίνει η κομποστοποίηση (αερόβια ζύμωση) από τους μικροοργανισμούς, οι οποίοι αποσυνθέτουν τα υλικά, χρειάζεται οξυγόνο. Στη συνέχεια, προσθέτουμε σε στρώσεις καλά θρυμματισμένα και ανακατεμένα τα υπολείμματα από τα κλαδέματα του κήπου μας, το κομμένο γκαζόν, τα φύλλα και τα φυτικά υπολείμματα της κουζίνας. Το ύψος του σωρού δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 120 - 150 εκ. για να είναι εύκολη η διαχείρισή του.

Αφού καταβρέξουμε καλά τον σωρό και τον σκεπάσουμε με μία στρώση γόνιμου χώματος πάχους 2 - 3 εκ. έτσι ώστε να μη χάνεται η υγρασία του, αφήνουμε τη Φύση να συντελέσει το έργο της.

Το επόμενο διάστημα (έως ότου ολοκληρωθεί η κομποστοποίηση, 3 - 6 μήνες, ανάλογα και με το μέγεθος των υλικών μας) το μόνο που θα χρειαστεί είναι να βρέχουμε περιοδικά το σωρό, και να τον ανακατεύουμε. Το πρώτο ανακάτεμα πρέπει να γίνει μετά 40 - 50 ημέρες και στη συνέχεια θα χρειαστούν άλλα 2 - 3.

Οταν η εσωτερική θερμοκρασία του σωρού έχει πέσει και τα υλικά αρχίσουν να παίρνουν καστανόμαυρο χρώμα με οσμή χώματος δάσους, το κομπόστ είναι έτοιμο. Σε αυτή την πρώτη φάση, επειδή ακόμη δεν είναι πλήρως ώριμο, είναι καλύτερη η επιφανειακή εφαρμογή του, σε δεύτερη φάση και εφόσον ωριμάσει περισσότερο μπορούμε να το ενσωματώσουμε στο έδαφος.

Εφόσον τα κλαδέματα από τον κήπο μας είναι αρκετά, ένας μικρός ηλεκτροκίνητος θρυμματιστής μπορεί να φανεί αρκετά χρήσιμος. Πρόκειται για ένα φορητό εργαλείο, που θρυμματίζει τα διάφορα κλαδέματα και τα κάνει αρκετά μικρά ώστε να κομποστοποιηθούν γρηγορότερα.

2. Στην περίπτωση του κάδου, τα πράγματα είναι πιο εύκολα.

Τοποθετούμε τον κάδο σε μια γωνιά του κήπου, σε επαφή με το χώμα και προσθέτουμε μέσα σε αυτόν σε στρώσεις (στον πάτο είναι καλύτερα να βάλουμε μία στρώση 10 -15 εκ. γόνιμο χώμα) ανακατεμένα τα ψιλοκομμένα υπολείμματα του κήπου και της κουζίνας μας. Αφού καταβρέξουμε τα υλικά, κλείνουμε το καπάκι και οι μικροοργανισμοί αναλαμβάνουν τη συνέχεια. Περιοδικές αναδεύσεις των υλικών, επιταχύνουν τη διαδικασία της κομποστοποίησης.

Επειτα από κάποιους μήνες, ανάλογα και με το μέγεθος του κάδου και την ποσότητα και το μέγεθος των υλικών, από τις πλευρικές πόρτες που έχει ο κάδος, παίρνουμε το κομπόστ μας έτοιμο προς χρήση.

Οι κάδοι υπερτερούν σε σχέση με τους σωρούς, λόγω και του συστήματος αερισμού που έχουν. Ετσι, είναι αρκετά δύσκολο να σαπίσουν τα υλικά μας.

Ποια υλικά μπορούμε να κομποστοποιήσουμε;

Ολα τα κλαδέματα του κήπου μας, αφού πρώτα τα θρυμματίσουμε καλά, τα υπολείμματα από το κούρεμα του γκαζόν, τα φύλλα που πέφτουν από τα δένδρα, τα φυτικά υπολείμματα της κουζίνας (π.χ. φλούδες, φύλλα από λαχανικά, κ.λπ.).

Δεν θα πρέπει να βάζουμε μέσα στον κάδο ή το σωρό, μέταλλα, γυαλιά, πλαστικά, πλαστικοποιημένα χαρτιά, κρέας, λίπη, καθώς και μεγάλες ποσότητες από πευκοβελόνες, επειδή λόγω των ουσιών που περιέχουν μπορούν να αναστείλουν την κομποστοποίηση.

Αν μαζί με τα υλικά προς κομποστοποίηση, προσθέσουμε και μια μικρή ποσότητα παλιού κομπόστ, αυτό λειτουργεί ως εμβόλιο μικροοργανισμών, επιταχύνοντας έτσι τη διαδικασία. Εναλλακτικά, κυκλοφορούν στην αγορά, και σκευάσματα με τα οποία μπορούμε να «εμβολιάσουμε» το κομπόστ μας και να επιταχύνουμε την όλη διαδικασία.

Τα ευεργετήματα του κομπόστ
Εκτός από την ενίσχυση της γονιμότητας που μας προσφέρει η προσθήκη του κομπόστ έχει και πολλές άλλες ιδιότητες:

• Ενισχύει την άμυνα των φυτών μας στα διάφορα παθογόνα.
• Εμπλουτιζει το έδαφος τόσο με θρεπτικά συστατικά όσο και με φυσικές ορμόνες και φυσικά αντιβιοτικά.
• Βοηθάει στην αποφυγή έκπλυσης των θρεπτικών συστατικών στον υδροφόρο ορίζοντα.
• Βελτιώνει τη σταθερότητα των εδαφών και μειώνει τους κινδύνους διάβρωσης και ερημοποίησής τους.
• Το έδαφος αερίζεται καλύτερα, με αποτέλεσμα την καλύτερη ανάπτυξη των φυτών μας.
• Γίνεται αυξημένη συγκράτηση του νερού. Δοκιμάστε σε μία γλάστρα σας που έχει κομπόστ και θα δείτε την διαφορά από μία άλλη που δεν έχει.
• Ρυθμίζεται καλύτερα η θερμοκρασία. Το καλοκαίρι, το έδαφος είναι δροσερότερο και τον χειμώνα θερμότερο.

Τι πρέπει να αποφύγετε
Τα συνηθέστερα λάθη που γίνονται κατά την κομποστοποίηση είναι:

• Λάθος υλικά (κυρίως λίπη, πλαστικοποιημένα χαρτιά, πευκοβελόνες ή κλαδέματα από άλλα κωνοφόρα) που μπορούν να μπλοκάρουν την όλη διαδικασία.
• Χονδροειδή υλικά, τα οποία αργούν να κομποστοποιηθούν.
• Τρυφερά φυτικά υπολείμματα (όπως το κουρεμένο γκαζόν και τα διάφορα λαχανικά της κουζίνας) τα οποία τοποθετούνται χωρίς να ανακατευτούν καλά με άλλα πιο «ξερά», δημιουργώντας έτσι ζώνες που δεν αναπνέουν, με αποτέλεσμα να έχουμε τη σήψη τους και την δυσοσμία.
• Υπερβολική ποσότητα «ξερών» (ξυλοποιημένων) υπολειμμάτων, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της όλης διαδικασίας.
• Χρήση ροκανιδιού από ξυλουργία, το οποίο λόγω εμποτισμού του με εντομοκτόνα, μπορεί να σταματήσει την κομποστοποίηση. Ροκανίδι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο αν προέρχεται, από κοπή ξύλων που δεν έχουν εμποτιστεί με εντομοκτόνα, όπως τα ξύλα για το τζάκι.
• Υπερβολή στην ύγρανση, με αποτέλεσμα την σήψη και τη δυσοσμία ή ελλιπής ύγρανση με αποτέλεσμα την αναστολή της κομποστοποίησης.
• Εκτεθειμένος σωρός στην ηλιακή ακτινοβολία ή τις βροχές, με αποτέλεσμα την αναστολή της κομποστοποίησης ή τη σήψη.